Dolly’den bugüne hayvan klonlamada gelinen nokta: İkinci şans mı? Türkiye’de yapılır mı?
Eski NFL yıldızı Tom Brady, ölen köpeği Lua için alınan kan örneği üzerinden bir biyoteknoloji şirketi tarafından klonlanan yeni köpeği Junie’yi kamuoyuna tanıttı. Ortalama 50 bin dolara hayvanlarını klonlatan ünlüler, uygulamayı gündeme taşıdı.
Eski Amerikan futbolcusu Tom Brady’nin köpeğine uygulanan klonlama işlemi, köpeğinin ‘ölümünden önce kan örneği’ yöntemiyle, yani Lua’yı kaybetmeden önce bir kan örneği alınarak gerçekleştirildi.
Kaybettiği köpeğinin yerine aynı DNA’dan iki köpek klonlatan Amerikalı medya fenomeni Paris Hilton, müzisyen ve oyuncu Barbara Streisand da evcil hayvanlarına bu işlemi uygulayan isimlerden bazıları.
Evcil hayvan klonlama, genellikle somatik hücre nükleer transferi (SCNT) yöntemiyle yapılıyor. Yani:
Evcil hayvandan somatik hücre alınıyor.
Aynı türden başka bir dişiden olgunlaşmamış veya olgun yumurta hücreleri toplanıyor.
Yumurta hücresinin kendi çekirdeği çıkarılıp boş yumurta hücresine aktarılıyor.
Transfer edilen çekirdek, yeniden programlanıyor. Yani, hücrenin DNA’sı, embriyonik gelişime uygun hale getiriliyor.
Yumurta hücresi kimyasal yolla ya da elektrik şokuyla aktive ediliyor, bu, döllenmiş bir zigot gibi bölünmeye başlamasını tetikliyor.
Embiriyo, aynı türde bir taşıyıcı anneye naklediliyor.
Soyu tükenen türler için de kullanılıyor
Klonlama sadece Tom Brady gibi ünlülerin köpekleri için değil. Aynı zamanda ‘nesli tükenme tehlikesi altındaki türlerin genetik çeşitliliğini artırmak’ ve türleri yok olma riskinden kurtarmak için de kullanılıyor.
Örneğin, kritik tehlike altındaki ‘kara ayaklı gelincik’ popülasyonu sadece yedi bireyden oluştuğunda, araştırmacılar dondurulmuş doku örneklerinden klonlar üretti.
Klonlanan ‘kara ayaklı gelincik’ Elizabeth Ann
İlk klon Elizabeth Ann 2020’de doğdu ve sonraki yıllarda başka klonlar da üretildi.
Benzer yöntemler, Przewalski atı gibi nesli tükenme tehlikesi altındaki hayvanlarda da kullanılıyor.
Tam bir kopya mı, yeni bir birey mi?
Klonlama, genetik olarak tam bir kopya sunabiliyor. Ancak aynı kişilik veya davranış anlamına gelmiyor. Bazı kişiler, kaybettikleri evcil hayvanlarını aynısıyla geri almak için bu yöntemi tercih ediyor.
Evcil hayvan klonlama ABD’de yaklaşık 50 bin dolara mal olurken, kediler için bu maliyet köpeklerden yüzde 50 daha düşük, atlar için ise 90 bin dolar civarı.
Teknoloji geliştikçe fiyatların düşmesi ve etik kuralların netleşmesi bekleniyor.
Türkiye’de mümkün mü?
Türkiye’de evcil hayvan klonlama hizmetleri henüz yaygın değil, herhangi bir yerli bir firma ya da yasal düzenleme bulunmuyor.
İlk hayvan klonu Dolly
Koyun Dolly, bilim tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir çünkü yetişkin bir memeliden klonlanan ilk canlıydı.
Dolly with Professor Sir Ian Wilmut, who led the research which produced her
© Fotoğraf : Roslin Institute, University of Edinburgh
Dolly, 1996 yılında İskoçya’daki Roslin Enstitüsü’nde doğdu.
Dolly altı yıl yaşadı. 2003 yılında, akciğer hastalığı ve artrit nedeniyle ötenaziyle öldürüldü. Ölümü, klonlamanın uzun vadeli sağlık etkileri üzerine tartışmaları alevlendirdi.
Dolly’nin klonlanması, tıp, genetik ve etik alanlarında büyük bir yankı uyandırdı. Bir yandan insan hastalıklarının tedavisinde hücre yenileme ve organ nakli gibi umut verici uygulamalara kapı aralarken, diğer yandan ‘insan klonlama etik mi?’ gibi soruları beraberinde getirdi.
Yazar
